علامه «طباطبایی» فیلسوف و اندیشمندی وارسته در زمینه تفسیر، حکمت و اخلاق در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در شهر تبریز دیده به جهان گشود وی در سن پنج سالگی مادر و در سن ۹ سالگی پدر خود را از دست داد.

علامه طباطبایی از سال ۱۲۹۰ تا ۱۲۹۶ به مدت ۶ سال پس از آموزش قرآن که در روش درسی آن روزها قبل از هر چیز تدریس می شد آثاری مانند گلستان و بوستان سعدی را فرا گرفت.

وی علاوه بر آموختن ادبیات، زیر نظر «علینقی خطاط» به یادگیری هنر خوشنویسی پرداخت و تحصیل ابتدایی نتوانست به ذوق سرشار و علاقه وافر وی پاسخ گوید از این جهت به مدرسه «طالبیه» تبریز وارد شد و به فراگیری ادبیات عرب، علوم نقلی، فقه و اصول پرداخت.

علامه طباطبایی، از سال ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۴ مشغول فراگیری دانش های مختلف اسلامی شد و در ۲۵ سالگی به همراه برادرش به نجف اشرف سفر کرد و ۱۰ سال در این شهر مشغول تحصیل شد.

وی علوم ریاضی را در نجف اشرف نزد «سید ابوالقاسم خوانساری» که از ریاضی دانان مشهور آن زمان بود فرا گرفت و دروس فقه و اصول را نزد استادان برجسته یی مانند آیت الله نائینی و آیت الله اصفهانی آموخت.

طباطبایی فلسفه را از «سید حسین باد کوبه ای» و معارف الهی و اخلاق را از محضر عارف برجسته آیت الله «سیدعلی آقا قاضی طباطبایی» آموخت و پس از بازگشت به ایران، تحصیل و تحقیق علمی خود را ادامه داد و به قم مهاجرت کرد.

از شاگردان طباطبایی که در محضر وی تربیت شدند می توان از «شهید مرتضی مطهری»، «سیدمحمد حسین بهشتی»، «آیت الله حسن زاده آملی» و «آیت الله جوادی آملی» نام برد.

وی عاشق علم و دانش بود و بر این اساس در زمینه های مختلف علمی صاحب نظر بود تا جایی که در توسعه و گسترش علومی مانند فقه، اصول، جبر، هندسه فضایی، حساب استدلالی، ادبیات عرب، معانی و بیان سهمی بسزا ایفا کرد.

این عالم برجسته از روحانیون تاثیرگذار در فضای فکری و مذهبی ایران در سده ۱۴ خورشیدی بود و در ۲۴ آبان ۱۳۶۰ خورشیدی در سن ۸۱ سالگی در شهر قم دیده از جهان فرو بست.

علامه طباطبایی، دارای آثار متعددی در زبان عربی از جمله «رساله در توحید»، «رساله در اسماء الله»، «رساله در افعال الله»، «الانسان قبل الدنیا»، «الانسان فی الدنیا»، «الانسان بعد الدنیا»، «رساله النبوة و الامامه»، «رساله وسائط» و «رسالة الولایه» است.

کتاب هایی نیز در زبان فارسی مانند «شیعه در اسلام»، «قرآن در اسلام»، «وحی یا شعور مرموز»، «اسلام و انسان معاصر»، «حکومت در اسلام»، «سنن النبی»، «علی و فلسفه الهی»، «خلاصه تعالیم اسلام» و «رساله در حکومت اسلامی» نگاشته است.

از میان آثار طباطبایی ۲ اثر دارای ویژگی ها و برجستگی های فراوانی است که شامل کتاب «تفسیر المیزان» در ۲۰ جلد و استفاده از روش «تفسیر قرآن به قرآن» در نگارش آن و کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» شامل ۱۴ مقاله فلسفی در زمینه بررسی مباحث فلسفی با توجه به رویکردهای حکمت فلسفی اسلامی و فلسفه جدید غربی است.

به عقیده علما، محققان، اندیشمندان و فعالان حوزه فرهنگی و مذهبی آذربایجان شرقی، آیت الله علامه طباطبایی علاوه بر تاثیرگذاری از طریق خلق آثار متعدد در حوزه های علمی، فقهی، فلسفی، عرفانی، اخلاقی و علوم جدید با تربیت شاگردانی بی نظیر در این حوزه ها و اثرگذار در زمان کنونی، نقش خود را در جهان اسلام به یادگار گذاشت و این اثرگذاری از طریق شاگران وی همچنان جاری و ساری است.

آثار علامه طباطبایی نه تنها برای جهان اسلام بلکه برای کل بشریت سودمند است

نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز با بیان اینکه علامه طباطبایی مفسری بزرگ، فیلسوفی عارف و وارسته و فقیهی عالی‌ مقام بود، گفت: علامه طباطبایی در کنار حضرت امام راحل یک تحول اساسی در حوزه‌ها ایجاد کرد و معارف فلسفی، اخلاقی و تفسیر قرآن را که در حاشیه بود به متن درس‌های حوزه علمیه آورد.

«حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی آل‌هاشم» در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: عظمت علمی علامه طباطبایی، دارای ابعاد مختلف شناخته شده و گاه ناشناخته، حتی در مجامع علمی بوده به طوری که عظمت علمی علامه در مباحث تفسیری و فلسفی موجب شد تا تبحر وی در سایر علوم تحت‌الشعاع واقع شود.

وی اظهار کرد: علامه طباطبایی، با همراه کردن عرفان نظری و عملی، طعم خوش حقایق عرفانی را چشیده بود و زندگی عادی وی الگویی برای طالبان علم، عرفان و فلسفه بود و با تربیت شاگردان برجسته و خلق آثار کم‌نظیر تحول مبارکی را در حوزه‌ها تثبیت کرد.علامه طباطبایی، با همراه کردن عرفان نظری و عملی، طعم خوش حقایق عرفانی را چشیده بود و زندگی عادی وی الگویی برای طالبان علم، عرفان و فلسفه بود و با تربیت شاگردان برجسته و خلق آثار کم‌نظیر تحول مبارکی را در حوزه‌ها تثبیت کرد.

امام جمعه تبریز می گوید: این عالم برجسته دارای آثار وزین و ماندگاری است که اثرات ارزشمند آن نه تنها برای جهان اسلام بلکه برای کل بشریت سودمند است.

حجت الاسلام والمسلمین آل هاشم، با بیان اینکه یکی از راه‌های شناخت و درک شخصیت علمی علامه طباطبایی توجه به «تفسیر المیزان» است، ادامه می دهد: تفسیر المیزان به اقرار بزرگان دین و علم تفسیری است که مشابه آن نوشته نشده است.

وی یادآوری می کند: یکی دیگر از راه های شناخت علامه طباطبایی، توجه به شاگردان ایشان مانند شهیدان مطهری، مفتح، بهشتی، باهنر، آیت‌الله سیدمصطفی خمینی و امام موسی صدر است که در مسیر علامه حرکت کرده اند و این راه همچنان ادامه دارد.

آثار عام‌الفهمی و تخصصی نشانه همه شمولی علامه طباطبایی است

مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه علامه آیت الله سیدمحمدحسین طباطبایی، دارای شخصیتی علمی، عرفانی و اخلاقی بود، گفت: ایشان از شخصیت های بی نظیر در علوم عقلیه، عدلیه و فلسفه بود و با نگاشتن تفسیر المیزان، به عنوان یکی از مفسران بی نظیر دنیا شناخته شده است.

حجت الاسلام سیدمحمود حسینی، در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه روایت های نقل شده در تفسیر المیزان از پیامبر اسلام بوده و اهل سنت نیز آن ها را قبول دارند، می افزاید: علامه طباطبایی در این کتاب به تمامی شبهات مربوط به قرآن پاسخ داده است.

وی اظهار کرد: علامه طباطبایی، فقیه جامع الشرایط بود و در بعد عرفانی، دینی و سلوک معنوی به حد اعلا رسید و با داشتن ابعاد شخصیتی و اخلاقی والا، شاگردان بی نظیری تربیت کرد که هر کدام از آن ها به عنوان علما و اندیشمندان جهان اسلام تبدیل شدند.علامه طباطبایی، فقیه جامع الشرایط بود و در بعد عرفانی، دینی و سلوک معنوی به حد اعلا رسید و با داشتن ابعاد شخصیتی و اخلاقی والا، شاگردان بی نظیری تربیت کرد که هر کدام از آن ها به عنوان علما و اندیشمندان جهان اسلام تبدیل شدند.

مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی به اشاره به آثار متنوع علامه طباطبایی، گفت: علامه طباطبایی برای هر طیف از جامعه آثاری به یادگار گذاشته و هر کس به تناسب علم و دانش خود می تواند از آثار ایشان بهره مند شود.

حجت الاسلام حسینی، با تاکید بر اینکه آثار عام الفهمی و تخصصی ایشان، نشانه همه شمولی علم و دانش علامه طباطبایی است، ادامه می دهد: ایشان علاوه بر فلسفه، علوم عقلی و اسلامی در علوم جدید نیز متبحر بود و قدم گذاشتن در مسیر سیر و سلوک ایشان موجب سعادت دنیوی و اخروی فرد می شود.