نخستین همایش ملی فلسفه معاصر ایران در دانشگاه تبریز

به گزارش پایگاه خبری بامدادفردا، دکتر محمدتقی اعلمی؛ رئیس دانشگاه تبریز طی سخنانی در این همایش اظهار کرد: محور این همایش تأمل درباره‌ وضعیت تفکر در ایران معاصر، جریان‌های نوظهور فلسفی و نسبت ما با میراث فکری و فلسفی این سرزمین است. فلسفه معاصر ایران، بیش از هر چیز پرسشی درباره‌ «ما» است؛ اینکه در جهان پرتحول امروز چگونه می‌اندیشیم، بر چه ریشه‌های استواریم و چگونه می‌توانیم افق‌های تازه‌ای برای اندیشه‌ی انسانی بگشاییم.

وی ادامه داد: این فلسفه تنها یک واژه‌ نظری نیست؛ بلکه پروژه‌ای است برای بازتعریف «خود» در جهان جدید و احیای سنت فکری در کنار مواجهه‌ی نقادانه با اندیشه جهان مدرن.

دکتر اعلمی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص هویت فکری گفت: رهبر معظم انقلاب در سخنان متعدد خود تأکید دارند که جامعه‌ ایرانی برای پیشرفت، بیش از هر چیز به تفکرعمیق، تولید نظریه و بازخوانی هویت فکری خود نیاز دارد.لذا  از این منظر، فلسفه تنها یک دانش آکادمیک نیست، بلکه ابزاری برای ایجاد خودآگاهی تاریخی و فرهنگی، تقویت استقلال فکری و نظری و فهم نسبت ما با جهان مدرن و تربیت انسان مسئول و آگاه‌تر در جامعه‌ی امروز است.

وی افزود: این نگاه، رسالت فلسفه معاصر ایران را روشن تر می کند؛ فلسفه باید به پرسش‌های زمانه پاسخ دهد و ما را از استحاله در جریان‌های غربی و بی‌ریشه جهان حفظ کند بی آنکه ما را در گفت‌وگو با جهان باز می‌دارد.

رئیس دانشگاه تبریز، دانشگاه را یکی از حوزه‌هایی که نیازمند بازاندیشی فلسفی است، عنوان و خاطرنشان کرد: دانشگاه در ایران و جهان نیازمند بدست آوردن انواع خودآگاهی از قبیل خودآگاهی علمی، فنی، مهارتی، اخلاقی، زیبایی‌شناختی، دینی، جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و تاریخی است. در این میان، یکی از مهم‌ترین انواع خودآگاهی دانشگاهی که مادرِ دیگر آگاهی‌هاست، خودآگاهی فلسفی است. خودآگاهی فلسفی دانشگاه به معنای آگاهی از فلسفه‌ دانشگاه است؛ یعنی آگاهی از چیستی، معنا، شأن و مقام دانشگاه، انواع و اقسام دانشگاه، ارتباط دانشگاه با دیگر نهادها، هدف و جایگاه فلسفه، علوم و فناوری در دانشگاه، هویت دانشگاهی و انسان دانشگاهی و…  است. اما خودآگاهی دانشگاهی به نوبه‌ خود مسئله‌ای جدید و مربوط به دوران معاصر و ایران معاصر است و در واقع مبحثی مربوط به فلسفه‌ جدید و معاصر ایران به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: از نشانه‌های خودآگاهی فلسفی در دانشگاه، توجه به اهمیت فلسفه برای دانشگاه، تعریف واحد‌های عمومی فلسفی برای رشته‌ها، تشکیل گروه‌های فلسفی، برگزاری کنفرانس‌های فلسفی، گسترش ذهنیت فلسفی در تدبیر علمی و عملی دانشگاه است.

دکتر اعلمی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: مقام معظم رهبری تأکید دارند که مراکز علمی و فرهنگی باید رسالت خود را بشناسند، از تقلید کورکورانه بپرهیزند و و هویت مستقل و ریشه‌دار خود را حفظ کنند. بر همین اساس، دانشگاه معاصر ایران باید معطوف به تربیت انسان دانشگاهیِ با برخوردار از خودآگاهی‌های علمی، فنی، مهارتی، اخلاقی، زیبایی‌شناختی و به‌ویژه خودآگاهی فلسفی باشد. اما باید افزود که تعریف و توصیف انسان دانشگاهی بر عهده‌ی فلسفه‌ی معاصر ایران است.

وی افزود: می‌توان اذعان داشت که فلسفه معاصر ایران به عنوان جریان، فضا و اکوسیستم فلسفی معاصر ایران، عهده‌دار نقش‌آفرینی در موضوعات و مسائل جدید و معاصر در حوزه‌های مختلف از جمله در دانشگاه، اخلاق، سیاست، اقتصاد، هنر، علم، فناوری و… . است. طرح عنوان فلسفه‌ی معاصر ایران، این همایش نشان از آن دارد که تفکر فلسفه‌ معاصر ایران و فلسفه اندیشان ایرانی کم و بیش به خودآگاهی جدیدی درباره‌ فلسفه و تاریخ فلسفه‌ خود رسیده‌اند؛ یعنی به درک تغییر موضوعات و مسائل فلسفی، قدیم و معاصر نائل آمده‌اند. به بیان دیگر، همان‌گونه که ما علوم و ادبیات کلاسیک و جدید در ایران داریم، می‌توانیم متناظر آن – و نه مطابق آن – از در حالِ طَرز و تأسیس چیزی با عنوان فضای فلسفی جدید در برابر فلسفه‌ی قدیم در ایران سخن بگوییم.

رئیس دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: تاریخ فلسفه عیناً همانند تاریخ علم نیست و «قدیم» و «جدید» در آن‌ها به یک معنا نیست. اما در حالت کلی، همان‌گونه که در تاریخ فلسفه‌ شاهد فلسفه‌ کلاسیک و معاصر هستیم، در ایران نیز می‌توان از تاریخ فلسفه‌ قدیم و جدید سخن بگوییم. البته باید افزود که دقیقاً مراد از «فلسفه‌ جدید ایران» چیست، خود موضوع و مسئله‌ای است که باید در این همایش بدان پرداخته شود و محققان حاضر و فیلسوفان معاصر ایران برای این سؤال پاسخ‌ها و تحلیل‌های دقیق فراهم کنند.

وی یادآور شد: برای دانشگاه تبریز بسی مایه‌ مباهات و مسرّت است که برای نخستین بار، عنوان «فلسفه معاصر ایران» را با محوریتی متفاوت، مهم و تأمل‌برانگیز برای بحث و نظر اهل فلسفه برگزار کرده است. البته روشن است که به دلیل پیچیدگی و گستردگی این عنوان، این همایش را می‌توان درآمدی برای ورود به این مبحث دانست و امیدوار بود که در ادامه‌ آن و در سلسله‌همایش‌ها و نشست‌های دیگر، حدود، مرزها و تعریف‌های دقیق‌تر آن آشکار شود. امیدوارم این همایش بتواند به اهداف خود نائل شود و محققان عزیز با بیان دیدگاه‌ها و طرح مباحث خویش، به غنای علمی این رویداد بیفزایند.

در ادامه، دکتر مسعود امید؛ دبیر علمی همایش، با اشاره به سابقه شکل‌گیری فلسفه دانشگاهی در ایران گفت: این همایش با هدف ایجاد نگاه انتقادی و تحلیلی نسبت به وضعیت فلسفه در صد و پنجاه سال اخیر برگزار شده است.
وی تاریخچه شکل‌گیری فلسفه معاصر ایران را از سال ۱۳۹۶ و تأسیس واحدهای آموزشی مرتبط در گروه فلسفه دانشگاه تبریز دانست و افزود: درس تاریخ فلسفه به ما می‌آموزد که امکان تعریف و تأسیس فلسفه معاصر ایران وجود دارد، هرچند با دشواری‌های فراوان همراه است.
دکتر امید با اشاره به آموزه‌های هگل خاطرنشان کرد: فلسفه به‌صورت مرحله‌ای و تدریجی پیش می‌رود و باید با صبر و دقت به بررسی وضعیت فلسفه در ایران و جهان معاصر پرداخت. هدف این همایش آغاز گفت‌وگوها و پرسش‌های بنیادین درباره فلسفه معاصر ایران و فراهم‌سازی چارچوب‌های مفهومی برای پیشرفت این حوزه است.
وی از مشارکت بیش از ۵۰ مقاله علمی در این همایش خبر داد و از تلاش استادان و دانشجویان در برگزاری آن قدردانی کرد.
در بخش دیگری از مراسم، دکتر محمود نوالی، از پیشکسوتان فلسفه، با تأکید بر ضرورت بازاندیشی در حقیقت و ماهیت فلسفه معاصر ایران گفت: فلسفه در ایران گاه از جهان واقعی فاصله گرفته و به حوزه‌های ذهنی محدود شده است؛ در حالی که برای دستیابی به کمال باید فلسفه را در زندگی روزمره به‌کار گرفت.
وی با اشاره به دگرگونی مفهوم حقیقت در فلسفه معاصر و پدیدارشناسی افزود: حقیقت هم به واقعیت وابسته است و هم به ذهن، و هیچ حقیقتی به‌صورت کامل دست‌یافتنی نیست. فلسفه باید همواره با نگاه نقادانه و آگاهانه در مسیر کشف حقیقت گام بردارد.
دکتر نوالی با تأکید بر ارتباط فلسفه با تعلیم و تربیت تصریح کرد: «فلسفه بدون پیوند با عمل و واقعیت انسانی ناقص است و باید دانش و شناخت به عرصه زندگی واقعی راه یابد.»
این استاد فلسفه در پایان گفت: فلسفه باید با اندیشه، نقد و خلق تصورات تازه مسیر رشد و پیشرفت را هموار کند.
نخستین همایش ملی فلسفه معاصر ایران با ارائه بیش از ۵۰ مقاله علمی، بررسی وضعیت فلسفه معاصر کشور، آسیب‌شناسی جریان‌های فکری و تبیین چشم‌اندازهای نو در حوزه فلسفه دانشگاهی برگزار شد و نویدبخش استمرار نشست‌های تخصصی در این حوزه است.